تم خلسه ساز:
یکی از تقسیمات فرعی تمهای آرامساز، تمهای خلسهساز میباشد. خلسه، در تعریف به حالت آرامش پیشرونده ، نابتر و عمیق اطلاق میگردد (کراسیلنک و هال، ۱۹۸۵). به این ترتیب، عناصر تشکیل دهنده خلسه با آرامسازی مشابه و در واقع محصول حالت پیشرونده آن به حساب میآید.
ویژگیهای موسیقایی:
از آنجا که خلسه، نوعی آرامش پیشرونده و نابتر است، در ویژگیهای موسیقایی این تمها نیز نوعی حالت پیشرونده و نابتر مشاهده میگردد. به عنوان مثال ریتم، تمپو و دینامیک کاملاً یکنواخت و فاقد تنوع است و اغلب در ساختار ملودیک و مدلاسیون قطعه نیز، هیچگونه تغییری به گوش نمیرسد. در کنار این ویژگیها، معمولاً در افکتهای طبیعی همچون صدای آب، جنگل و غیره نیز استفاده میشود.
ویژگیهای روانشناختی:
فقدان تنوع در بافت و یکنواختی فوقالعاده اثر، باعث محدودتر شدن دامنه توجه نسبت به تمهای آرامساز، خنثی کردن هیجانات و اشتغالات ذهنی و در نهایت ایجاد تمرکز میگردد. میتوان حدس زد که این آثار به سطح نیمه هشیار، ناهشیار نفوذ میکند (به فن GIM نگاه کنید).
ویژگیهای فیزیولوژیک:
یکنواختی کاهش دامنه توجه و تمرکز منجر به کاهش ضربان قلب، عمیق شدن تنفس، تقویت امواج آلفا و ایجاد موجی از تلاش در بدن و به همین دلیل ایجاد حالت وانهادگی در ماهیچههای بدن میگردد.
کاربردها:
بر اساس ویژگیهای بیان شده، میتوان کاربرد این تمها را در فن آرامسازی (R&M)، فن موسیقی و هدایت تصورات (GIM)، هیپنوز، تمرینات یوگا و مراقبه، و به جهت کاهش اضطراب و بیقراری و افزایش توجه و تمرکز دانست.
نکته مهم در عدم کاربرد این تمها در مواقع رانندگی و سایر فعالیتهای خودکار است. زیرا زبان واکنش فرد را، به ویژه در مواقع اضطراری، کاهش میدهد.
نمونه آثار:
در سبکشناسی موسیقی غربی میتوان، سبک امپرسیونیسم و به ویژه آثار وبرسی را جائز ویژگیهای این تم دانست. اما، به طور اختصاصی آثار بسیاری برای این تم در سطح جهان ساخته شده است. به عنوان مثال آثار جیم اولیور، گوردون جفریز، چارلز هاجسن (به ویژه قطعه رویای پاسفیک)، جفری تامپسون. در آثار ایرانی و شرقی، نوعی موسیقی سماعی (ساز همراه با دف) وجود دارد که رتیم یکنواخت و چرخشی آن به دلایل بیان شده در سازوکارهای موسیقی (به فصل اول نگاه کنید)، نوعی حالت خلسه همراه با تحریکات بدنی ایجاد مینماید که برای مراسم سماع و پایکوبی صوفیانه مناسبت دارد. این گروه از تمها به دلیل دارا بودن توأمان ویژگیهای تمهای خلسهساز و جسمانیساز، تمهای ترکیبی خلسهساز نمایشی نامیده میشوند. (جوهری فرد، ۱۳۸۴ الف).
منبع: جوهری فرد، رضا (۱۳۸۶). تم درمانی. تهران: انتشارات آسیم
